شما برای جستجوی یک سایت یا خرید اینترنتی بیشتر از تلفن همراه خود استفاده می‌کنید یا لپ‌تاپ؟ چگونه یک سایت می‌تواند در صفحه‌نمایش‌های مختلف، متناسب و یکسان به نظر برسد؟ امروزه یکی از مهم‌ترین مفاهیم در دنیای وب، طراحی ریسپانسیو یا واکنش‌گرا است. طراحی ریسپانسیو به زبان ساده یعنی سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها به طور خودکار با اندازه‌ها و ویژگی‌های مختلف دستگاه‌ها هماهنگ شوند.
امروزه اهمیت طراحی ریسپانسیو بیشتر شده است؛ زیرا روز به روز کاربرانی که از طریق تلفن همراه وارد سایت می‌شوند افزایش می‌یابد؛ تا حدی که در سال ۲۰۱۵ طبق بررسی‌های گوگل ۵۱ درصد جستجوهای به وسیله‌ی تلفن همراه انجام شده بود. این مقدار تا امروز حتماً افزایش یافته است. در این مقاله قصد داریم شما را با مفهوم طراحی ریسپانسیو به عنوان یکی از اصلی‌ترین نکات در طراحی سایت کافی‌شاپ آشنا کنیم و مراحل و ابزارهای آن را به طور کامل برایتان توضیح دهیم.
طراحی ریسپانسیو یا واکنش‌گرا چیست؟
تا مدت‌ها تنها ابزار برای ورود به اینترنت کامپیوترها بودند؛ اما از زمانی که گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها به بازار معرفی شدند راهی جدید برای ورود به اینترنت شکل گرفت. چالش اصلی این بود که سایت ها متناسب با صفحه‌ی کامپیوتر طراحی شده بودند و برای صفحه‌های کوچک گوشی مناسب نبودند. به همین خاطر قابلیتی به نام ریسپانسیو (responsive) به وجود آمد. طراحی ریسپانسیو باعث شد تا وب‌سایت‌ها بتوانند خودشان را با صفحه‌های دستگاه‌های گوناگون تطبیق دهند و تجربه‌ی کاربری مثبتی ایجاد کنند. شما با کمک قابلیت ریسپانسیو یا واکنش‌گرا می‌توانید برخی موارد را در نسخه‌ی تلفن همراه تغییر دهید یا حذف کنید تا به فرم دلخواه خود برسید.
اهمیت طراحی ریسپانسیو
با افزایش روز افزون کاربران تلفن همراه، طراحی ریسپانسیو اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این نوع طراحی باعث می‌شود که کاربران سایت بدون توجه به دستگاهی که از آن استفاده می‌کنند، تجربه کاربری یکسان و خوبی داشته باشند. طراحی ریسپانسیو از این جهت اهمیت زیادی دارد که درصد زیادی از کاربران اینترنت از دستگاه‌های تلفن همراه برای مراجعه به سایت ها استفاده می‌کنند؛ در نتیجه به همان اندازه که یک سایت ریسپانسیو می‌تواند بازدیدتان را افزایش دهد و رتبه‌ی سایتتان را بالاتر ببرد، یک سایت غیر ریسپانسیو نیز می‌تواند سبب از دست رفتن مشتریان و کاربرانتان شود.
تاریخچه طراحی ریسپانسیو
تاریخچه‌ی ریسپانسیو به سال ۲۰۱۰ برمی‌گردد. اصطلاح “طراحی ریسپانسیو” برای اولین بار در یک مقاله توسط Ethan Marcotte به کار برده شد. ایده اصلی این نوع طراحی بر پایه‌ی سه اصل شکل گرفته بود: شبکه‌های شناور، کوئری‌های رسانه‌ای (Media Queries) و تصاویر انعطاف‌پذیر. از آن زمان تا امروز، اهمیت طراحی ریسپانسیو روز به روز افزایش یافته و می‌توان گفت امروزه به یکی از اصول اساسی طراحی وب تبدیل شده است.
اصول طراحی ریسپانسیو
همان‌طور که گفتیم، طراحی ریسپانسیو بر اساس سه اصل شکل گرفته است. این سه اصل شبکه‌های شناور، تصاویر انعطاف‌پذیر پذیر و کوئری‌های رسانه‌ای هستند. در این قسمت می‌خواهیم این سه اصل مهم ریسپانسیو را برایتان توضیح دهیم.
۱)شبکه‌های شناور
شبکه‌های شناور یکی از اصول طراحی ریسپانسیو هستند. این شبکه‌ها از واحدهای ثابت مثل پیکسل استفاده نمی‌کنند بلکه از واحدهای نسبی مانند درصد بهره می‌برند. دلیل این ویژگی این است که با استفاده از واحدهای نسبی می‌توانند با تغییر اندازه‌های دستگاه هماهنگ شوند. شبکه‌های شناور به طراحان کمک می‌کند تا عناصر مختلف موجود در صفحه را متناسب با اندازه صفحه‌نمایش‌های مختلف تنظیم کنند.
۲)تصاویر انعطاف‌پذیر
تصاویر انعطاف‌پذیر یا همان تصاویر ریسپانسیو شده یکی دیگر از اصول طراحی ریسپانسیو هستند. منظور از تصاویر انعطاف‌پذیر این است که تصاویر به گونه‌ای تنظیم شوند که وقتی اندازه صفحه‌نمایش تغییر می‌کند، آن‌ها هم به صورت خودکار اندازه و مقیاس خود را تغییر دهند. این ویژگی باعث می‌شود که عکس‌ها نصفه نمایش داده نشوند و تغییر شکل ندهند. اگر می‌خواهید تجربه‌ی بصری خوبی در تمام دستگاه‌ها برای کاربران خود ایجاد کنید حتماً باید از تصاویر ریسپانسیو شده بهره ببرید.
۳)کوئری‌های رسانه‌ای
کوئری‌های رسانه‌ای یا مدیا کوئری‌ها اصل سوم و آخر طراحی ریسپانسیو هستند. طراحان با کمک مدیا کوئری‌ها می‌توانند استایل‌های مختلفی برای دستگاه‌های مختلف تعریف کنند. کوئری‌های رسانه‌ای این امکان را می‌دهند تا استایل‌های CSS مختلفی برای اندازه‌های صفحه‌نمایش گوشی و لپ‌تاپ به وجود آورد و ویژگی‌های مختلفی برای هر کدام تعریف کرد. به این ترتیب وب‌سایت به صورت خودکار با این ویژگی‌ها سازگار می‌شود و تجربه کاربری را بهبود می‌بخشد.
مراحل طراحی ریسپانسیو
تحلیل و برنامه‌ریزی
اولین مرحله در طراحی ریسپانسیو، تحلیل و برنامه‌ریزی است. در این مرحله، باید نیازها و خواسته‌های کاربران را بررسی کنید و برنامه‌ای برای طراحی وب‌سایت مطابق نیازهای کاربران بچینید. این برنامه باید شامل هدف‌های هر بخش را تعیین و وضعیت شبکه‌های شناور، تصاویر انعطاف‌پذیر و کوئری‌های رسانه‌ای را مشخص کند.
طراحی وایرفریم‌ها و نمونه‌های اولیه
پس از اینکه نیازها را تحلیل کردید و برنامه‌ای برای رفع آن‌ها چیدید، نوبت آن رسیده که به طراحی وایرفریم‌ها و نمونه‌های اولیه بپردازید. وایرفریم‌ها به طراحان کمک می‌کنند تا ساختار کلی صفحات را ببینند و از طریق آن‌ها تجربه‌ی کاربر را ارزیابی کنند.
توسعه و کدنویسی
در مرحله‌ی کدنویسی و توسعه وب‌سایت باید عناصر مختلف صفحه را متناسب با دستگاه‌های مختلف طراحی کنید. در این مرحله باید کوئری‌های رسانه‌ای استفاده کنید تا استایل‌های مختلف برای دستگاه‌های مختلف تعریف شود.
بازبینی و بهینه‌سازی
حالا نوبت آن رسیده که وب‌سایت خود را روی دستگاه‌های مختلف آزمایش کنید و ریسپانسیو بودن آن را بسنجید. با بررسی وب‌سایت روی دستگاه‌های مختلف می‌توانید از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید و در صورت نیاز تغییراتی در آن به وجود آورید.
ابزارهای طراحی ریسپانسیو
فریم‌ورک‌ها
یکی از ابزارهای مفید برای طراحی ریسپانسیو فریم‌ورک‌ها هستند. فریم‌ورک‌های کدهای پیش‌ساخته و استایل‌های مختلفی هستند که به توسعه‌دهندگان در ایجاد وب‌سایت یا اپلیکیشن و همچنین ریسپانسیو ساختن آن‌ها کمک می‌کنند. Foundation و Bootstrap از فریم‌ورک‌های معروفی هستند که برای واکنش‌گرا کردن استفاده می‌شوند و فرایند ریسپانسیو سازی را سریع‌تر می‌کنند
ابزارهای تست و بررسی
یکی دیگر از ابزارهای مهم در طراحی ریسپانسیو، ابزارهای تست و بررسی هستند. این ابزارها به طراحان این امکان را می‌دهند که وب‌سایت‌های خود را روی دستگاه‌های مختلف آزمایش کنند و عملکرد هر کدام را ببینند. از معروف‌ترین ابزارهای تست و بررسی ریسپانسیو می‌توان BrowserStack و Responsinator اشاره کرد.
ابزارهای گرافیکی
همان‌طور که اشاره کردیم، تصاویر انعطاف‌پذیر یکی از اصل‌های اساسی ریسپانسیو سازی وب‌سایت‌ها است. به همین دلیل ابزارهای گرافیکی مانند Sketch، Adobe XD و Figma فرایند طراحی ریسپانسیو بسیار مفید و کاربردی هستند. همچنین این ابزارها به طراحان امکان طراحی وایرفریم‌ها را می‌دهند تا یک نمونه‌ی اولیه از وب‌سایت یا اپلیکیشن خود را بررسی کنید.
راه تخصصی برای چک کردن ریسپانسیو
اگر می‌خواهید اطمینان کامل از ریسپانسیو بودن سایت خود داشته باشید باید از این روش استفاده کنید: ابتدا سایت خود را باز کنید و کلیدهای Ctrl+Shift+I را همزمان فشار دهید؛ یا برای روی صفحه‌ی سایت خود راست کلیک کنید و از بین گزینه‌های موجود گزینه‌ی inspect یا inspect element را انتخاب کنید. سپس دکمه‌های Ctrl+Shift+M را همزمان فشار دهید و در صفحه‌ای که برایتان باز می‌شود روی آیکون ریسپانسیو (تصویر یک صفحه‌نمایش بزرگ و کوچک در کنار هم) در نوار بالایی کلیک کنید. حالا می‌توانید از لیست گوشی‌ها و تبلت‌ها هر کدام را که می‌خواهید انتخاب کنید تا ببینید سایتتان در صفحه‌نمایش آن‌ها چگونه نشان داده می‌شود.
طراحی ریسپانسیو؛ در مسیر پیشرفت
طراحی ریسپانسیو همچنان در حال پیشرفت و تحول است و همواره روش‌های جدیدی در این حیطه ایجاد می‌شود. مثلاً یکی از این روش‌ها استفاده از CSS Grid و Flexbox برای به وجود آوردن طرح‌های پیچیده‌تر و منعطف‌تر است. همچنین، ابزارها و تکنیک‌های جدیدی به وجود آمده‌اند که امکانات مختلفی برای بهبود تجربه کاربری و سرعت بارگذاری وب‌سایت‌ها ارائه می‌دهند. به علاوه فناوری‌های نوین مثل هوش مصنوعی تأثیر زیادی بر طراحی ریسپانسیو داشته است و در آینده نیز خواهد داشت. تکنولوژی‌های جدید با استفاده از AI می‌توانند راهکارهای خود برای ریسپانسیو کردن ارائه دهند و خودشان آن‌ها را اجرا کنند.
نتیجه‌گیری
طراحی ریسپانسیو یا واکنش‌گرا یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین نیازهای هر سایت است. امروز وب‌سایت‌ها باید قابلیت سازگاری با صفحه‌نمایش‌های مختلف از کامپیوتر گرفته تا گوشی تلفن همراه را داشته باشند. با رعایت اصول و مبانی ریسپانسیو، می‌توان تجربه کاربری بهتری را برای کاربران رقم زد و از مشکلاتی مثل قطع شدن تصاویر موجود در سایت و ناهماهنگی استایل‌ها در صفحه‌نمایش‌های مختلف جلوگیری کرد. با توجه به اینکه استفاده از دستگاه‌های مختلف برای ورود به سایت ها رپ به افزایش است، طراحی ریسپانسیو اهمیت روز افزونی پیدا کرده و ابزارهای مختلفی برای آن تولید شده است. در این مقاله مفهوم ریسپانسیو و اصول آن را برایتان توضیح دادیم و ابزارهای مختلف آن را به شما معرفی کردیم. اگر سایت دارید یا قصد راه‌اندازی آن را دارید، طراحی ریسپانسیو را در اولویت‌های اولیه‌ی خود قرار دهید.
